گیاهان دارویی لرستان

گیاه کیسه کشیش (Capsella bursa-pastoris) 

کیسه کشیش گیاهی یک ساله و علفی از خانواده شب بویان یاBrassicaceae  به ارتفاع ۱۰ تا ۴۰ سانتی متر می باشد. این گیاه دارای ساقه افراشته، ساده یا منشعب صاف، برگهای قلبی شکل، ریشه دوکی‌شکل می باشد. گلها سفید رنگ، گل آذین خوشه، میوه خورجینک مثلثی یا قلبی واژگون است. کیسه کشیش بعنوان علف هرز مزارع شناخته می شود. گیاه کیسه کشیش دارای ترکیبات شیمیایی متعددی می باشد ازجمله: ترکیبات فنولی، فلاوونوییدها، گلیکوزیدهای فنولی هسپردین، کامفرول روتینوزید، سیتواسترول، اسیدهای آلی کینیک اسید، مالیک اسید، آمینواسیدهایی مانند آرژنین، تیرامین، اورنیتین، آمین هایی نظیر کولین، استیل کولین و هیستامین، اسیدهای آلی فاتیک و فنولی کلروژنیک اسید و فوماریک اسید، روغن های فرار مثل کامفور، رزین و ساپونین. این گیاه دارای اثرات ضدباکتریایی و آنتی اکسیدانی، ضدالتهابی و آنتی همورویید  می‌باشد. به طور سنتی از این گیاه جهت کنترل خونریزی های سطحی بطور موضعی و خونریزی های رحمی، درمان صرع و اختلالات کلیوی استفاده می­شود.

نکات مربوط به نیازهای اکولوژیکی، کاشت و نگهداری گیاه کیسه کشیش

کیسه کشیش بومی شرق اروپا و مدیترانه بوده  و در تمام نواحی ایران نیز انتشار دارد. این گیاه در تمام خاک‌ها رشد می‌نماید و نیاز کمی در خاک دارد. حتی در فقیرترین خاکها رشد می کند. در خاکهای حاصلخیز رشد بهتری دارد و به ارتفاع ۶۰ سانتی متر نیز می رسد. تحمل pH بستر خاک حدود ۵ تا ۸ را دارد. کیسه کشیش با بذر تکثیر پیدا می کند. کاشت بذر در بستر مناسب با فاصله ردیف 30 سانتی متر انجام می شود. این گیاه در تمام ماههای سال به جز در دمای زیر ۵ درجه سانتی گراد گل می دهد ولی نسبت به هوای خیلی گرم نیز تحمل پایینی دارند. تحمل بالایی به خشکی داشته و در خاکهای بسیار مرطوب و با آبیاری بالا نمی توانند رشد کنند. این گیاه یک ماه پس از کاشت آماده برداشت است. تمام اندام هوایی گیاه کیسه کشیش و گل ها مورداستفاده قرار می­گیرد. در نواحی معتدل برداشت محصول در طول سال با شروع گلدهی و تغییر رنگ میوه ها انجام می گیرد. برگ‌ها نیز پس از رشد به اندازه کافی قابل برداشت می‌باشند ولی اغلب کل گیاه برداشت می‌گردد. برای خرید بذر و محصولات کیسه کشیش می­توانید به سایت گلانه مراجعه کنید.

گیاه خشخاش (Papaver spp)

خشخاش گیاهی است علفی و یکساله از خانواده شقایقیان یا Papaveraceae  از‎ ‎گیاهان ‏دارویی ‏مهم تا ارتفاع ۱۲۰ سانتی متر هم می رسد، دارای ساقه ای قائم، منشعب،  برگ ها متناوب  با بریدگی های عمیق. ریشه ها سطحی، گل آذین اغلب انتهایی گل ها در گونه ها و ارقام مختلف، به رنگ های متفاوت، ولی بیشتر به رنگ قرمز سفید ارغوانی دیده می شود. میوه این گیاه کپسول، ناشکوفا و محتوای دانه های روغنی می باشد. گیاه دارای بافت ترشحی از نوع لوله های شیرابه دار می باشد. ترکیبات شیمیایی شامل بیش از40 نوع آلکالویید از انواع ایزوکینولین آلکالوییدها است که مهمترین آنها مورفین, کدیین, تبایین, نوسکاپین وپاپاورین می باشند. شیرابه حاوی آب، اسیدهای آلی، مواد قندی و آلکالویید می باشد. بذر خشخاش حاوی روغن های اسید لینولئیک، اسید اولئیک و اسید لینولنیک و عناصر معدنی و انواع ویتامین ها است. شیرایه برخی گونه ها سمی و اعتیادآور بوده و فقط از این گیاه درصنایع داروسازی به منظور ساخت داروهای مسکن استفاده می شود. از دانه ها و برگ های آن در تولید روغن جهت کاهش دردهای مفصلی بهره برده می­شود. این گیاه برای بهبود سرفه ها، درمان اسهال و کاهش اشتها نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

نکات مربوط به نیازهای اکولوژیکی، کاشت و نگهداری گیاه خشخاش

گیاه خشخاش بومی اروپای شرقی و آسیاست. سرده خشخاش در سراسر دنیا رویش دارد و دارای گونه های متعدد از جمله گیاه‎ ‎دارویی خشخاش ایرانی (Papaver bracteatum Lindl.) می باشد که در نواحی مانند چالوس و بخش های دیگر مازندران بطور خودرو می روید. گونه های متعددی از این سرده نیز به عنوان گیاهان زینتی کشت می­شوند. خشخاش در هوای سرد و کمی مرطوب درخاک های با بافت متوسط لومی حاصلخیز با زهکشی مناسب و pH حدود ۷ رشد بهتری دارد. تکثیر گیاه خشخاش توسط کاشت بذر انجام می شود. کاشت بذر به دو صورت بهاره و پاییزه انجام می گردد که کشت پاییزه از نظر بالاتر بودن عملکرد آلکالوییدها ارجحیت دارد.  آماده سازی خاک شامل افزودن کود و انجام شخم عمیق در کشت پاییزه و تسطیح خاک می باشد ولی در کشت بهاره جهت جلوگیری از کاهش رطوبت خاک از شخم صرف نظر نمود و تنها به افزودن کود و غلتک بستر خاک بسنده کرد. کاشت متراکم در فصل پاییز در ردیف های با فاصله ۴۰ سانتی متر انجام می شود و میزان بذر لازم در هکتار ۲ تا ۸ کیلوگرم است.

عملیات داشت شامل تنک کردن و کوددهی به ویژه با ازت می باشد که موجب افزایش عملکرد برخی آلکالوییدها می­شود. علاوه بر استفاده صحیح از کودها، رعایت زمان کاشت، کنترل علف های هرز و آفات در افزایش عملکرد محصول موثر است. بیماری های تهدیدکننده گیاه خشخاش عمدتا بیماری های لکه برگی، سوختگی برگ و سفیدک پودری می­باشد که با سموم و قارچ کش های مناسب و یا ضدعفونی بذر می توان آنها را کنترل کرد. برداشت کپسول های کاملا رسیده به طور دستی یا با ماشین آلات انجام می شود، حدود یک ماه پس از گلدهی کپسول های خشک آماده برداشت هستند. برای خرید روغن خشخاش و محصولات آن می­توانید به سایت گلانه مراجعه کنید.

بیشتر بخوانید : گیاهان دارویی مرکزی

گیاه پنج انگشت (Vitex agnus-castus)

گیاه پنج انگشت گیاه چندساله به فرم رویشی درختچه یا درخت متعلق به خانواده نعنائیان  Lamiaceae است که پیش از این در تیره شاه‌پسند یا Verbenaceae جای داشت. ارتفاع فرم درختی تا یک و نیم متر میز می‌رسد. برگها متقابل پنج تا هفت لوبی، پنجه مانند، گل آذین خوشه، رنگ گلها سفید تا بنفش و میوه ها سته قرمز رنگ می‌باشند. گیاه پنج انگشت حاوی ترکیبات فنولی، اپی‌ژنین، فلاوونوئیدها مثل کامفرول، لوتئولین، ویتکسین، ایریدوئیدها مثل آگونسید، ویتکسیلاکتون، کتواستروئیدها، دی‌ترپن ها و اسانس هایی مانند ترانس-فارنی‌سن، بتاکاریوفیلن، سینئول، سابینن و آلفاپینن می‌باشد. این گیاه دارای خواص ضدباکتریایی، ضدقارچی، ضدالتهابی و ضدسرطانی می‌باشد. برگ‌ها، مدر و میوه قابض است. این گیاه جهت برطرف کردن اختلالات قاعدگی و یائسگی با تعدیل هورمون‌های FSH و LH  به کار می‌رود.

نکات مربوط به نیازهای اکولوژیکی، کاشت و نگهداری گیاه پنج انگشت

پنج انگشت بومی اروپا، مدیترانه، آسیا و مناطق گرمسیر می‌باشد. این گیاه در اغلب نواحی ایران رویش دارد. پنج انگشت به خشکی مقاوم و در آفتاب کامل و نیمه سایه رشد می کند. این گیاه در انواع خاک‌های شنی و نرم کمی اسیدی تا خنثی با pH  حدود ۶ تا ۷ بهتر رشد می‌کند.  تکثیر به وسیله بذر و قلمه انجام می‌شود. کاشت با بذر در اواخر اسفند یا اوایل فروردین در بستری با عمق ۵ میلی‌متر و فاصله بوته ۳۰ سانتی‌متر می‌باشد. دو تا سه هفته بعد از کاشت جوانه‌زنی انجام شده و دمای جوانه زنی تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد مناسب است. تکثیر با قلمه از طریق شاخه‌های سبز و نیمه خشبی و چوبی انجام می‌شود. مراقبت و داشت گیاه آسان بوده، نیاز به آبیاری گیاه پایین است. از بیماری های این گیاه بیماری قارچی پوسیدگی ریشه و لکه برگی می‌باشد.  در پائیز پس از ریزش گلها، بذر رسیده و باید جمع‌آوری شود. اندام دارویی، میوه رسیده و خشک شده گیاه است. برای خرید بذر و محصولات پنج انگشت می­توانید به سایت ما مراجعه کنید.

گیاه بارهنگ (Plantago spp)

بارهنگ گیاهی است علفی و پایا متعلق به خانواده بارهنگیان یا Plantaginaceae، ارتفاع آن از ۱۰ تا ۶۰ سانتی متر،  برگ‌های آن طوقه‌ای و فرم رزت، تخم مرغی و بزرگ دارای دمبرگ بلند. دارای ریشه های عمیق، گل‌ها سبز قهوه‌ای و بنفش، بر روی گل آذین سنبله استوانه‌ای قرار گرفته اند. میوه کپسول دو خانه ای حاوی تعدادی دانه تیره رنگ می باشد. بخش مختلف این گیاه به ویژه دانه ها حاوی پلی ساکارید، لیپید، صمغ و موسیلاژ، کافئیک اسید، فلاوونوئید گلیکوزیدهای ایریدوئیدی، ترپنوئیدها، آلکالوئیدها، برخی اسیدهای آلی، اسیدهای چرب مانند لینولئیک اسید و اولئیک اسید و انواع ویتامین‌ها می‌باشد. خواص درمانی متعددی برای بخشهای مختلف گیاه بارهنگ از جمله ریشه، برگ و به ویژه دانه شناسایی شده است از جمله درمان سرفه، رفع التهابات کلیه، بهبود زخم، خلط آوری، رفع یبوست و بطور موضعی بهبود دهنده زخم.

نکات مربوط به نیازهای اکولوژیکی، کاشت و نگهداری گیاه بارهنگ

گیاه بارهنگ در قاره اروپا و آسیا، شمال آفریقا و آمریکا و در ایران نیز در اکثر مناطق رویش دارد. در انواع خاک های شنی، لومی و رسی به خوبی زهکشی شده و حتی فقیر و انواع pH رشد می کند. بارهنگ از طریق بذر تکثیر می شود. آماده سازی خاک جهت کاشت شامل شخم، کوددهی و سپس بذرپاشی سطحی به عمق کاشت ۴ میلیمتر و سپس آبیاری زمین می باشد. حداکثر پس از ۲۱ تا ۲۸ روز جوانه زنی در دمای ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی گراد انجام می گردد. فاصله کاشت مناسب این گیاه بین ۲۰ سانتی متر است. از نظر عملیات داشت حفظ دمای بین 15 تا 25 درجه سانتیگراد، آبیاری متوسط و منظم و آفتاب کامل و نیز افزودن کودهای ضروری به ویژه نیتروژن و فسفر در طول رشد گیاه باید انجام شود. زمان گلدهی گیاه اردیبهشت تا شهریورماه است. دانه‌ها را از اواسط فصل بهار به بعد برداشت و جمع‌آوری می‌نمایند. برای خرید بذر و محصولات بارهنگ می­توانید به سایت گلانه مراجعه کنید.