اسـتان اردبیل در ناحیه شـرقی فلات آذربایجان مسـتقر شـده و تقریباً یک درصـد از خاک ایران را به خود اختصـاص داده اسـت. این اسـتان دارای اقلیم‌های متنوع سـرد و خشـک، گرم و خشـک، معتدل و نیمه مرطوب می باشـد. ٧١٣ هزار هکتار از زمین های اسـتان به‌عنوان اراضـی کشـاورزی به ثبت رسـیده که از این مقدار ۵١۵٠٠٠ هکتار اراضـی دیم، ٢٢۵٠٠٠ هکتار اراضـی غیر دیم و ۴٠٠٠٠ هکتار نیز مخصـوص کشـت محصـولات باغی اسـت. شـرایط آبوهوایی اسـتان و وجود آب کافی باعث شـده که اردبیل یکی از قطب‌های کشـاورزی ایران محسـوب شـود میزان نزولات جوی در اکثر مناطق اسـتان برای کشـت‌های دیم کافی اسـت و در کشـت‌های آبی نیز محدودیتی وجود ندارد. اقلیم نیمه کوهسـتانی این اسـتان فرصـت مناسـبی برای توسـعه باغات مثمر به‌خصـوص میوههای دانه‌دار و خشـکباری را فراهم نموده اسـت. دشـت‌های شـمالی این اسـتان نیز کاملاً مناسـب کاهش انواع غلات، گیاهان علوفه‌ای، انواع سـبزیجات و صـیفی‌جات اسـت. بنابراین، اسـتان اردبیل به عنوان قطب تولیدات کشـاورزی کشـور کمی بیش از یک درصـد اراضـی کشـاورزی کشـور را در اختیار دارد اما در این مسـاحت کم، بالغ بر چهار درصـد محصـولات کشـاورزی کشـور تولید می‌شـود. از نظر محصـولات زراعی اردبیل در تولید بسـیاری از ارقام و محصـولات کشـاورزی از جمله رتبه اول تولید عدس، رتبه اول تولید کلزا، رتبه دوم تولید سـیب زمینی، رتبه سوم تولید عسل، رتبه پنجم تولید چغندر قند، رتبه هفتم تولید حبوبات و رتبه هفتم تولید گندم و جو را دارد.
همچنین، تاکنون ۴٣٠ گونه گیاهان دارویی در اسـتان اردبیل شـناسـایی شـده اسـت. شـرایط اقلیمی و آب و هوایی اسـتان اردبیل بویژه اراضـی مسـتعد خلخال، گیوی، مشـگین شـهر و نمین مناسـب برای کشـت و پرورش انواع گیاهان دارویی اسـت. گونه‌های کشـت شـده شـامل ٩٠ جنس و ٣۵ تیره شـامل خانواده نعناعیان، کاسـنیان و چتریان و بیشـتر علفی، یک سـاله، چند سـاله و دائمی بوده سـطح زیر کشـت گیاهان دارویی اسـتان در سـال های اخیر در حدود ٨۵٠ هکتار بوده اسـت که از این سـطح، ٢٢٠ هکتار آن گل محمدی و زعفران و بقیه آن را گیاهانی از قبیل همیشــه بهار، کدوی طبی، نعنای فلفلی، آویشــن، گل راعی، گل گاو زبان، زوفا، ســرخارگل، ماریتیغال، مریم گلی، اسطوخودوس تشکیل می‌دهد. برای خرید گیاهان دارویی می توانید به سایت ما مراجعه فرمایید.
گیاه کدوی طبی (Cucurbita pepo var.striaca)
گیاه کدوی تخم کاغذی یا pumpkin متعلق به خانواده کدوییان (Cucurbitaceae) گیاهی اسـت علفی، یکسـاله، با سـاقه کرکدار و خزنـده، برگهـای پنج لبی و گلهـای نر و مـاده کـه جـدا از هم بر روی گیـاه قرار می گیرنـد. گلهـا بـه رنـگ زردرنـگ بوده وگلهـای مـاده کوتاهتر از گلهای نر هسـتند. ابتدا گلهای نر و سـپس گلهای ماده به طور جداگانه ظاهر می شـوند. میوه گوشـت دار و درشـت و کروی شـکل و یا کم و بیش کشـیده به رنگ زرد یا سـبز زرد اسـت. داخل هر میوه ۴٠٠تا۵٠٠ عدد دانه به رنگ سـبز تیره یا زیتونی اسـت. اطراف دانه ها را پوشش شفاف و ظریفی احاطه می کند.
روغن دانه این گیاه دارای ترکیباتی مانند اســیدهای چرب، ویتامین‌های A و E، کاروتنوئیدها و توکوفرولها می‌باشــد. از مهمترین اســـیدهای چرب که تقریباً ٩٠ درصـــد محتوای روغن را تشـــکیل می‌دهند می‌توان به اســـیدهای لینولئیک، لینولئیک، اولئیک و پالمیتیک و نیز ترکیباتی مانند فیتوســترول، فلاونوئید، اســیدهای چرب و مواد معدنی (غنی از عنصــر روی) اشــاره کرد که از این میان اسـید چرب لینولئیک حدود ۵٠ درصـد روغن را تشـکیل می‌دهد. از دانه ها بصـورت گسـترده علیه انگل های روده اسـتفاده می شود. روغن حاصل از بذور برای معالجه تورم پروستات، سوزش مجاری ادرار و معالجه ی بیماری گرفتگی عروق کاربرد دارد.
نکات مربوط به نیازهای اکولوژیکی، کاشت و نگهداری گیاه کدوطبی
کدوطبی متحمل به خشـکی بوده دمای مورد نیاز برای جوانه زنی بذور ١٢ درجه سـانتی گراد ولی دمای مناسـب جهت رویش ٢۵ تا ٣۵ درجه اسـت. برگها به شـدت به سـرما حسـاس می باشـند. این گیاه برای رشـد به خاک خاصـی نیاز ندارد ولی خاک های با بافت متوسـط و غنی از مواد غذایی خاک های مناسـبی برای کشـت می باشـد. کشـت در خاک های اسـیدی و مناطق سـرد مناسـب نیسـت. افزودن کود حیوانی و نیز کودهای اوره و فسـفاته و پتاس نقش عمده در افزایش عملکرد دانه و مواد مؤثره گیاه دارد. اصـولا کوددهی اولیه در فصـل پاییز و پس از شـخم عمیق به خاک اضـافه می شـود و ابتدای بهار با گرم شـدن هوا، زمین برای کاشـت بذر آماده می باشـد. باید در ردیف هایی به فاصـله ١٠٠تا١۵٠ سـانتی متر ایجاد و بذرها به مقدار ۶ تا ٩ کیلوگرم اضـافه شـوند به طوری که فاصـله بین دو بوته در روی ردیف ۴٠تا۵٠ سـانتی متر باشـد. البته کشـت به صـورت جوی و پشـته ای توصـیه می گردد و بدلیل برهنه بودن دانه ها باید با قارچ کشهای مناسب ضدعفونی گردند و در هر چاله ٣ تا ۵ بذر کاشته شود.
پس از رویش، بوته های ضـعیف باید تنک شـود و ابیاری پس از کاشـت در مرحله داشـت بایسـتی درنظر گرفته شـود. دوره آبیاری تا قبل از گلدهی ده روز و بعد از آن هر شـش روز یکبار انجام شـود. با توجه به رونده بودن سـاقه این گیاه و رقابت علف های هرز باید مبارزه با علف های هرز را انجام داد. از آفات و بیماری های کدوطبی می توان به بیماری های ویروسـی، سـفیدک سـطحی و دروغی اشـاره کرد که به ترتیب با سـوزاندن بوته های آلوده به ویروس و اسـتفاده از سـموم کاراتان،آفوگان و پودر های گوگرد و تابل یا قارچ کشهای دیتان،کوپروسان، زینب، مانکوزب و ارتوسید می توان با آنها مبارزه کرد.
هنگامیکه هفتاد درصـد میوه ها رسـیدند آنها را باید برداشـت کرد. زمان برداشـت گیاه به شـرایط اقلیمی محل رویش گیاه بسـتگی دارد. میوه ها از اواسـط مرداد ماه به تدریج رسـیده و برگ ها و سـاقه ها خشـک می گردند. پس از جمع آوری میوه ها آنها را شـکسـته و دانه های داخل آن را خارج می کنند. سپس آنها را در دمای مناسب سی درجه سانتی گراد خشک می کنند. برای خرید بذر و محصولات کدوطبی می‌توانید به سایت گلانه مراجعه کنید.
آویشن کوهی (Thymus vulgaris L.)
آویشـن باغی یا کوهی گیاهی اسـت بوته ای، چند سـاله و خشـبی از خانواده نعناع .(Lamiaceae) سـاقه مسـتقیم و علفی یا چوبی به ارتفاع ١٠ تا ٣٠ ســانتی متر و پوشــیده از کرک های ســفید رنگ می باشــدبرگ. های آن متقابل، تقریباً بدون دمبرگ یا دارای دمبرگ بسـیار کوتاه، خاکسـتری روشـن، کشـیده یا لوزی شـکل می باشـد. سـطح پایینی برگ ها دارای غده های فراوان اسـانس می باشـدو در شـاخه های فرعی، گل ها دیده شـده و یا به صـورت سـرگل انتهایی بیضـوی یا کروی شـکل قرار می گیرند. همچنین کاسـه گل به صـورت زنگوله ای شـکل با لبه دندانه ای کوتاه و صـاف اسـت. رشـد اولیه این گیاه بسـیار کند می باشـد. قسـمت مورد اسـتفاده آویشـن سـرشـاخه های برگ دار هسـتند. میوه فندقه به رنگ قهوه ای تیره به طول یک میلی متر اسـت که داخل میوه چهار بذر به رنگ قهوه ای تیره وجود دارد و بذر آویشن باغی بسیار ریز می باشند.
آویشـن کوهی به دلیل داشـتن ترکیباتی مانند اجزا اسـانس تیمول و کارواکرول مصـرف داروئی دارند. آویشـن حاوی حدود یک درصـد اسـانس اسـت که قسـمت اعظم آنرا فنل‌ها، هیدروکربن‌های مونوترپنی و الکل‌ها تشـکیل می‌دهند. تیمول جزء اصـلی ترکیبات فنلی در گیاه آویشـن اسـت. از اسـانس گیاه در صـنایع غذایی و صـنایع دارویی، بهداشـتی و آرایشـی اسـتفاده می‌شـود. روغن آن دارای خواص ضدقارچی، ضدباکتریایی ضداسپاسم، ضدکرم، خلط‌آور، آنتی‌اکسیدان، نگهدارنده طبیعی غذا می‌باشد.
نکات مربوط به نیازهای اکولوژیکی، کاشت و نگهداری گیاه آویشن کوهی
آویشـن کوهی در طول رویش به هوای گرم و نور کافی نیاز دارد. این گیاه خشـکی دوسـت اسـت و به سـهولت قادر به تحمل خشـکی و کم آبی می باشـد. تقریبا در بیشـتر خاک ها قابل کشـت اسـت و خاک لومی شـنی، لومی رسـی خاک سـبک توصـیه می شـود. این گیاه را مناطق معتدل و گرمسـیری و سـردسـیر ایران می توان کشـت نمود. تکثیر آویشـن از طریق بذر، قلمه و تقسـیم بوته انجام می شـود. زمان کاشـت مسـتقیم بذور اوایل بهار یا اواسـط پاییز می باشـد عمق کشـت کمتر از نیم سـانتی متر و میزان بذر لازم ۵ تا ۶ کیلوگرم در هکتار می باشــد. به دلیل رشــد غیریکنواخت در کشــت با بذر، از تولید نشــاء بذری در بســتر گلخانه و انتقال نشــاءها به مزرعه اسـتفاده می شـود. زمان مناسـب برای کشـت بذر در خزانه اواخر زمسـتان می باشـد و در زمان انتقال، ارتفاع نشـاءها ١٠ تا ١۵ سـانتی متر می باشـد. دمای جوانه زنی بذور آویشـن ١٢ تا ٣٠ درجه سـانتی گراد می باشـد که طی یک تا دو هفته جوانه می زنند. تکثیر با قلمه مشـگل عدم یکنواختی در زمین و محصـول را کاهش می دهد. در فصـل بهار می توان آویشـن را با اسـتفاده از قلمه های ۵-١٠ سانتی متری تکثیر کرد.
بوته آویشــن تا ۶ ســال باقی می ماند و کوددهی مناســب به ویژه کود دامی پوســیده و کود نیتروژن و پتاس قبل از کشــت موجب افزایش رشـد و عملکرد گیاه و افزایش میزان اسـانس گل می شـود که در مرحله داشـت باید به آن توجه نمود. از سـال دوم هر سـاله فصل بهار باید کود نیتروژن دار به زمین افزوده شود. آویشن به آبیاری به صورت متوسط و منظم نیاز دارد. آبیاری بیش از حد باعث پوسـیدگی ریشـه گیاه می‌شـود. روش آبیاری می تواند بطور تحت فشـار، غرقابی یا قطره ای باشـد. آویشـن به اغلب از علف کش ها مقاوم اسـت و برای کنترل انتخابی علف های هرز آویشـن اسـتفاده شـده اسـت. هرچند هیچ گونه کنترل شـیمیایی علف های هرز ممکن اسـت مطلوب نباشـد. گاه برای کنترل علف های هرز از پوشـش هایی مانند مالچ های آلی اسـتفاده می شـود. آفات و بیماری های آویشــن شــناســایی شــده در گونه های مختلف میزبان آنها عبارتند از:شــته آویشــن (Aphis serpylli) مینوز برگ آویشــن (Apteropeda sp.) تریپس (Thrips tabaci) بیماری ســفیدک ســطحی آویشــن (Golovinomyces biocellatus) زنگ آویشن (Puccinia serpylli) و گیاه انگلی سس . (Cuscuta aproximata )
در سـال اوّل رویش فقط یک بار محصـول را می توان برداشـت‌کرد. در حالی که از سـال دوّم رویش به بعد، دو تا سـه بار می توان اقدام به برداشـت بخش رویشـی گیاه کرد. بهترین زمان جمع آوری اندام رویشـــــی شـامل برگ ها و سـاقه های جوان برای عملکرد اسانس و تیمول آویشن باغی زمان گلدهی ۵٠ درصدی بوته ها در مزرعه است. برای خرید آویشن کوهی می‌توانید به سایت پرمون طب ایرانیان مراجعه کنید.
ماریتیغال (Silybum marianum L.)
ماریتیغال گیاهی اسـت یکسـاله یا دوسـاله از خانواده کاسـنی(. (Asteraceae این گیاه دارای ریشـه ضـخیم و سـاقه ای منشـعب به ارتفاع ٨٠ تا ١۵٠ سـانتی متر بوده و برگها کشـیده و نوک تیز براق، دندانه دار و به رنگ سـبز کم رنگ با کناره های منقسـم دندانه دار، خاردار می باشـند. کاپتیولهای آن درشـت منفرد، دارای گلهای لوله ای و ارغوانی رنگ اسـت. میوه سـیاه رنگ، دارای تزئیناتی به رنگ زرد منتهی به تارهای با ظاهر دندانه دار می باشـد. بخش دارویی این گیاه دانه های رسـیده آن اسـت. میوه ها از نوع فندقه و به رنگ مشکی هستند ظاهر بوته مخروطی شکل است.
نکات مربوط به نیازهای اکولوژیکی، کاشت و نگهداری گیاه ماریتیغال
گیـاه مـاریتغـال در منطقـه مـدیترانـه تـا ایران پراکنـدگی دارد. این گیـاه در طول رویش بـه هوای گرم و آفتـاب فراوان نیـاز دارد .بـذور در دمای ٨ تا ١٠ درجه سـانتی گراد جوانه می زنند ولی دمای مناسـب برای جوانه زنی بذر تا ٢٠ درجه سـانتی گراد اسـت. این گیاه را در هر نوع خاک می توان کشـت نمودخاکهای. کاملاً شـنی و با کمبود عناصـر معدنی برای کشـت این گیاه مناسـب نیسـتند و موجب کاهش عملکرد می شوند.
قبل از کاشـت باید زمین را شــخم عمیقی زد و پس از خرد کردن کلوخه ها با دیســک وکوددهی با فســفر و پتاس، خاک زمین را هموار کرد تا خاک برای کاشــت در اواخر زمســتان آماده شــود. با این وجود، نیتروژن بالا ســبب کاهش مواد موثره گیاه می شــود. ماریتغال در مناطق سـردسـیر در فصـل بهار و در مناطق گرمسـیر به صـورت یک محصـول پائیزه کشـت می گردد. زمان مناسـب برای کاشـت بهاره گیاه اول بهار اسـت. نباید در کاشـت تاخیر کرد زیرا موجب می شـود که گیاه به سـاقه نرفته و عملکرد کاهش یابد. زمان مناسـب جهت کشـت پائیزه گیاه اوایل پائیز اسـت. فاصـله ردیف های کاشـت حدود ۶٠ سـانتی متر و عمق بذر موقع کاشـت ٢ تا ٣ سـانتی متر مطلوب اسـت. کاشـت ماریتغال توسـط کاشـت مسـتقیم بذر به صـورت ردیفی توسـط ردیف کار غلات در زمین اصـلی انجام می گیرد. بهتر اسـت گیاهان به صـورت نواری کشـت شـوند. غلتک زنی و آبیاری مناسـب پس از کشـت سـبب تسـریع و یکنواختی در رویش بذر می شود. برای هر هکتار زمین ١٠ تا ١٢ کیلوگرم بذر نیاز است.
از نظر نکات مهم مرحله داشـت این اسـت که ماریتغال به اکثر علف کشـها حسـاس می باشـد و عموما نیازی به مبارزه شـیمیائی یا علفهای هرز نخواهد بود. همچنین پس از برداشــت گیاهان وجینی فرصــت کافی برای آماده ســازی زمین خواهد بود. این گیاه را حداکثر ٢ تا ٣ ســـال می توان در یک زمین کاشـــت. بذور پس از ١٠ روز جوانه زئه و وقتی گیاهان پنج برگی شـــدند را باید بطور دسـتی علفهای هرز بین ردیفها را وجین کرد. دفعات وجین بعدی هنگامی که طول گیاهان به سـی سـانتی متر رسـید و بعد از ٣ تا ۴ هفته آخرین برداشـت علفهای هرز را انجام داد. گیاه نسـبت به علف کشـها حسـاس اسـت لذا انتخاب نوع علف کش، غلطت و زمان کاربرد آن دقت نمود. از آفات گیاه می توان به گونه ای سـوسـک سـرخرطومی گرده خوار و بیماری سـفیدک سـطحی پودری اشـاره کرد که برای از بین بردن آنها می توان به ترتیب از آفت کش و فاتوکس و قارچ کش سولفوره یا قارچ کشهای مناسب مانند آفاگون یا تریفمین در زمان مناسب استفاده کرد.
برداشـت ماریتغال در دو مرحله بریدن و خرمن کوبی انجام می گیرد و در حدود دو تا سـه هفته پس از گلدهی انجام می شـود که تارهای بلند و سـفیدی بر روی آن (پاپوسـها) دیده می شـود. این تارها به تکثیر گیاه کمک می کند. در کشـت بهاره میوه ها از اوایل تابستان بتدریج می رسند. میوه های رسیده قهوه ای و براق به آسانی از گیاه جدا و به اطراف پراکنده می شوند مجتمع گلهامعمولاً در یک مرحله اواخر تیر اوایل مرداد برداشـت می شـوند. در مقیاس کوچک کاپیتولها را می توان بطور دسـتی با اما در سـطوح وسـیع برداشـت محصـول فقط با ماشـینهای مخصـوص برداشـت می شـود. پس از جمع آوری میوه آنها را باید خشـک و در مکان مناسـب نگهداری کرد. برای خرید بذر و محصولات ماریتیغال می‌توانید به سایت گلانه مراجعه کنید.
گیاه زوفا (Hyssopus officinalis L)
زوفا گیاهی پایا از تیره نعنائیان (Lamiaceae) و چند سـاله می باشـد که تا ۶٠ سـانتی‌متر رشـد می‌کند. برگ های این گیاه صـاف، کوچک و بدون کنگره بوده که حالت نیزه ای شـکل به رنگ سـبز روشـن دارای بافت ترشـح کننده اسـانس اسـت. سـاقه های گیاه زوفا به صـورت چهار گوش و مسـتقیم بوده حالت چوبی دارند و ریشـه آن ضـخیم و به صـورت منشـعب می باشـد. گل های این گیاه در قسـمت های بالایی سـاقه قرار داشـته و در رنگ های آبی، صـورتی یا سـفید رنگ موجود می باشـند. میوه، فندقه چهار قسـمتی و رنگ آن سیاه یا قهوه ای تیره می باشد.
برگهـا و ســـاقـه زوفـا دارای ترکیبـات شـــیمیـایی مـاننـد رزمـاریین و اســـیـدهـای کـافئیـک، پینـانیون، بتـا پینن، لیمونن، پینوآموفون و ایزوپینوکامپون، تانن، فلاونوئیدها و مروبین هسـتند. این گیاه در درمان گلو درد، سـرماخوردگی، تقویت سـیسـتم ایمنی، بدن بهبود عملکرد قلب و دستگاه گوارش دارای اثرات مفید می باشد.
نکات مربوط به نیازهای اکولوژیکی، کاشت و نگهداری گیاه زوفا
گیاه زوفا به مناطق دریای خزر تا دریای ســیاه و همچنین مناطق شــنی دریای مدیترانه تعلق دارد. نواحی با آب و هوای خشــک و گرم برای کشـت زوفا مناسـب می‌باشـند. این گیاه به خشـکی مقاوم اسـت ولی در آغاز رویش و پس از اولین برداشـت به آب کافی نیاز دارد. گیاه زوفا به خاک خاصـی احتیاج نداشـته و حتی در خاک های شـنی و فاقد مواد و عناصـر غذایی رشـد می کند. در صـورت کشـت وسـیع باید از خاک هایی اسـتفاده کرد که دارای بافت متوسـط بوده و ترکیبات کلسـیمی باشـند. کاشـت زوفا در زمین های آهکی بسـیار مناسـب بوده و رشـد مناسـبی خواهد داشـت. مناطقی که دارای خاک های اشـباع از آب برای کاشـت گل زوفا به هیچ عنوان مناسـب نمی باشـند. میزان pH مناسـب خاک برای رشـد این گیاه بین ۵ تا ٧/۵ می باشـد. دمای بهینه و مناسـب برای رشـد و جوانه زدن بذر گل زوفا حدود ٢۵ درجه ســانتی گراد بوده و در واقع گیاه بالغ تا نزدیک به دمای ۴٠ درجه یا بالاتر از آن را نیز می تواند تحمل کند.
تکثیر و کاشـت زوفا از طریق بذر، نشــاءها و قلمه انجام می شــود. با توجه به این که بذرهای این گیاه دارای قوه رویشــی مناســبی هسـتند به همین دلیل کاشـت مسـتقیم بذر نتیجه مطلوبی خواهد داشـت. بنابراین، اصلی ترین روش کاشت زوفا استفاده کردن از بذر آن اسـت که به خاطر کوچک و ریز بودن باید بسـتر و محل کاشـت کاملا مناسـب باشـد .در غیر این صـورت، باید بذرها را در خزانه ای مناسـب در ردیف هایی با میزان فاصـله ٢٠ سـانتی متر به حالت متراکم کاشـت و بعد از آن نشـاءها در مرحله ای که دارای ۴ الی ۶ برگ می باشـند به زمین اصـلی انتقال داده می شـوند که در واقع در طول این مدت ریشـه های کاملا بلندی شـکل گرفته اسـت. میزان بذری که برای این نوع کاشـت لازم دارید در حدود ٨ کیلوگرم در هکتار اسـت و میزان عمق کاشـتن بذر حدود ۵,٠ تا ١ سـانتی متر می باشـد. با کمک قلمه سـاقه نیز می توان گل زوفا را ازدیاد کرد. روش دیگر برای تکثیر زوفا خوابانیدن سـاقه اسـت که می توان بعد از ریشـه دهی، گیاه جدید را از گیاه مادر جداسـازی نمایید. به منظور این کار سـاقه ای نیمه خشـبی درون خاک به صـورت ثابت قرار گرفته و برگ هایی که با خاک در تماس می باشـند را از قسـمت سـاقه حذف می شـوند. زمان مناسـب برای کاشـتن بذر گل زوفا از نیمه دوم اسـفند تا اوایل بهار می باشـد. برای انجام کاشـت مسـتقیم می توانید پس از تمام شـدن سـرمای بهار کاشـت را آغاز نمایید. گرما موجب کاهش جوانه زنی بذور می شود.
گل زوفا متحمل به خشکی است اما در شروع رشد و پس از اولین برداشت به میزان آب کافی احتیاج دارد. بعد از اولین برداشت اگر موقعیت و شـرایط رشـد مناسـب باشـد به ویژه اگر مقدار آب مناسـبی در اختیار گیاه قرار بگیرد گیاهان دوباره گل می دهند. از نکات مرحله داشـت وجود علف های هرز می باشـد که در روند رشـد و نمو و میزان تولید مواد مفید زوفا تاثیر منفی بر رشـد گیاه دارد. از انواع آفات و بیماری های زوفا می توان به بیماری قارچی سـفیدک پودری و آفت تریپس که موجب چروکیدگی برگ ها و کم شـدن میزان محصـول می شـود.، اشـاره کرد. برای مقابله با این آفات پیش از گل دادن گیاه از آفت کش های مخصـوصـی که حاوی مواد موثره می باشند می توان استفاده کرد.
سـر شـاخه های گل دار زوفا در سـال دوم بعد از کاشـت قابل برداشـت هسـتند. در طول هر سـال می توان به دوبار محصـول موردنظر را برداشـت کرد.محصـولات جمع آوری شـده در محیط سـایه خشـک می شـوند. پس از اولین برداشـت درصـورت مناسـب بودن شـرایط اقلیمی به ویژه اگر آب کافی در اختیار گیاه باشد (در اواخر تابستان) گیاهان بار دیگر به گل می‌روند. برای خرید بذر و محصولات زوفا می‌توانید به سایت پرمون طب ایرانیان مراجعه کنید.
گیاه سرخارگل (Echinacea pallida L.)
سـر خارگل یا اکیناسـه، گیاهی اسـت علفی و چند سـاله از خانواده کاسـنی((Asteraceae که منشـاء آن شـمال آمریکا گزارش شـده اسـت که گونه های متعددی را دربرمی گیرد. ارتفاع آن یک و نیم متر می‌رسـد. برگهای پایین یسـاقه نیزهای شـکل و سـاقه منشـعب و دارای پرزهای زبر و خشـن اسـت. گل‌ها معمولاً به رنگ ارغوانی، صـورتی، قرمز ارغوانی، زرد و نارنجی دیده می‌شـوند و دیسـک مرکز آنها سبز تیره، قهوهای تیره و سیاه رنگ می‌باشد.
پیکر رویشـی و ریشـه این از نظر شـیمیایی شـامل کافئیک اسـید و ترکیب‌های آلکیل آمیدی، پلی سـاکارید ها و اسـانس‌ها اسـید شـیکوریک و اکیناکوزید در ریشـه و پیکر رویشـی می‌باشـند. ریشـه حاوی اسـانس اسـت که مقادیر آن در گونه های مختلف متفاوت اسـت. مهمترین ترکیب‌های اسـانس گونه‌های مختلف سـرخارگل شـامل اسـانس ریشـه یا پیکر رویشـی را هومولن، کاریوفیلن و اکسـید کاریوفیلن تشـکیل می‌دهد. ریشـه و پیکر رویشـی گونه‌های مختلف سـرخارگل همچنین حاوی فلاونوئید،پ لی اسـتیلن و آلکالوئید می‌باشـد. در پیکر رویشـی این گیاهان وجود مقادیری از آلکالوئید پبرولیزیدین (مانند توسـیلاگین و ایزوتوسـیلاگین) گزارش شـده است. از مهمترین خواص این گیاه افزایش قدرت سـیسـتم ایمنی بدن در مقابل عوامل بیماری زا می باشـد و در پیشـگیری و درمان بسـیاری از بیماری ها مانند عفونت های تنفسـی، آنفولانزا ، زخم ها و التهابات پوسـتی مورد اسـتفاده قرار گیرد و در بسـیاری از کشـورها به صورت وسیعی کشت شده و فراورده های دارویی آن به صورت قرص ، آمپول و کرمهای موضعی عرضه گردد.
نکات مربوط به نیازهای اکولوژیکی، کاشت و نگهداری گیاه سرخارگل
گیاه سـرخارگل بومی آمریکای شـمالی بوده وگونه های مختلف آن در طول رویش به نور و هوای نسبتا گرم نیاز دارند. بذور در دمای ١٨ تا ٢۶ درجه سـانتی گراد جوانه می زنند. کشـت گونه‌های مختلف سـرخارگل در مناطق سـرد و مرطوب مناسـب نبوده و علاوه بر تاثیر منفی در رشــد و نمو گیاه ســبب کاهش کمیت و کیفیت مواد موثره آنها می‌شــود. خاکهایی با بافت متوســط، با مواد آلی و نیتروژن کافی برای کشت گونه‌های مختلف سرخارگل توصیه می‌شود. ترکیب‌های آهکی نیز نقش مهمی در افزایش عملکرد ریشه و پیکر رویشی این گیاهان دارد. pH حدود ۵/۵ تا۵/٧ خاک برای رشد این گیاه گزارش شده است.
هنگام آماده سـاختن زمین جهت کاشـت، در فصـل پائیز افزودن عتاصـر غذایی مورد نیاز گیاه مانند کودهای حیوانی و سـپس شـخم مناسـب قبل از کشـت به خاک و تسـطیح بسـتر خاک ضـروری اسـت. از سـال دوم رویش کوددهی به ویژه افزودن نیتروژن، به صـورت سرک موجب بهبود رشد و عملکرد پیکر رویشی و کمیت و کیفیت مواد موثره می‌گردد.
سـرخارگل را می‌توان به وسـیله بذر و یا از طریق رویشـی تکثیر کرد. کشـت توسـط بذر خود به دو روش مسـتقیم و غیرمسـتقیم انجام می‌گیرد. برای کاشـت مسـتقیم بذر در زمین اصـلی زمان مناسـب اواخر پاییز اسـت. بطوری که بذرها در عمق یک تا دو سـانتی متر در ردیف‌هایی به فاصـله ۴٠ تا۵٠ سـانتی متر کشـت می‌شـوند. با توجه به کند بودن رشـد اولیه گیاه و نیاز به رطوبت بالای بذرها جهت رویش، از این روش به ندرت اسـتفاده می‌شـود. اوایل اسـفند ماه نیز زمان مناسـب برای کشـت بذر در خزانه اسـت. در محیط خزانه (شــامل خزانه هوای آزاد یا زیر پلاســتیک) بذرها در عمق ٢ ســانتی متر در ردیف‌هایی به فاصــله ٢٠ تا ٣۵ ســانتی متری کشــت می‌شـوند. هنگامی که نشـاءها چهار تا شـش برگی شـدند، می‌توان آنها را به زمین اصـلی منتقل کرد. فاصـله ردیف‌های کشـت نشـاء حاصـل از خزانه در زمین اصـلی باید حدود۴٠ تا ۵٠ سـانتی متر و فاصـله دو بوته روی ردیف نیز ٢۵ تا ٣٠ سـانتی متر باشـد. آبیاری نشاءها پس از انتقال به زمین اصلی ضروری می باشد.
تکثیر رویشـی گیاه سـرخارگل از طریق تقسـیم بوته انجام می‌گیرد. در این روش بوته‌های دو یا سـه سـاله سـالم را از خاک خارج کرده و هربوته را به پنج تا ده قسـمت تقسـیم و سـپس آنها را در زمین اصـلی کشـت می‌کنند. هر قطعه ریشـه باید حداقل دارای یک جوانه رویشی باشد. این روش زمان بر و هزینه بر است و فقط در سطح کوچک کشت مورد استفاده قرار می‌گیرد. زمان مناسب برای تکثیر رویشی سرخارگل فصل اوایل پاییز یا اواسط بهار با فاصله ۴٠ تا ۶٠ سانتی متر می‌باشد.
از نکات مرحله داشـت این گیاه میزان آبیاری اسـت که نیاز آبی گونه‌های سـرخارگل متوسـط اسـت و درصـورت مناسـب بارندگی ســـالانه می‌توان این گیاهان را به صـــورت دیم کشـــت نمود. آبیاری منظم و به موقع نقش مهمی در افزایش عملکرد محصـــول و همچنین افزایش مقدار مواد موثره آنها دارد. گونه‌های مختلف ســرخارگل از گیاهانی هســتند که در طول رویش به مواد و عناصــر غذایی کافی نیاز دارند. در غیر این صـــورت کاهش عملکرد ریشـــه و پیکر رویشـــی موجب کاهش کمیت و کیفیت مواد موثره آنها مشـاهده می شـود. ولی افزایش نیتروژن در خاک سـبب افزایش عملکرد ریشـه در این گونه می‌شـود ولی به طور بارزی موجب کاهش مقدار برخی مواد موثره می‌گردد.
درکنار آبیاری منظم، وجین علفهای هرز نقش مهمی در رشـــد گونه‌های مختلف ســـرخارگل دارد که علفهای هرز را می‌توان به صـورت مکانیکی بصـورت وجین دسـتی در سـطوح کوچک کشـت و یا توسـط کولتیواتور در سـطوح وسـیع کشـت حذف کرد. همچنین، علف کشهای شیمیایی مانند ترباسیل، پندیمتالین و اوریزالین را می توان جهت کنترل علفهای هرز سرخارگل به کار برد.
از آفات یا بیماری های ســرخارگل می توان به شــته های جنس آفیس که موجب زردی، پیچیدگی برگها و ریزش گل و میوه می شـود اشـاره کرد که با اسـتفاده از کفشـدوزکها و زنبورهای پارازیتوئید و یا سـموم مناسـب مانند پریمور، و سـایر سـموم فسـفره آنها را کنترل کرد. سـفیدک سـطحی یا پودری با ایجاد لکه‌های سـفید رنگی در سـطح سـاقه و برگ و پوک شـدن دانه‌ها بیماری قارچی اسـت که با اسـتفاده از برخی سـموم شـیمیایی مناسـب می‌توان این بیماری را کنترل کرد. همچنین پوسـیدگی گیاه توسـط گونه هایی از فوزاریم و خشـک شـدن گیاه گزارش شـده که اسـتفاده از بذرهای سـالم یا انجام شـخم عمیق در تابسـتان از جمله مواردی اسـت که از بروز آن پیشگیری می کند.
زمان مناسـب برای برداشـت پیکر رویشـی سـرخارگل مرحله گلدهی کامل اسـت. احتمال گلدهی گیاهانی که در فصـل بهار کشـت شـده باشـند، با توجه به شـرایط اقلیمی محل کشـت، کم اسـت. ولی در صـورت گلدهی، امکان برداشـت پیکر رویشـی وجود دارد .اگر گیاهان زودتر کشـت شـده باشـند، احتمال گلدهی آنها در سـال اول زیادتر بوده و محصـول قابل برداشـت خواهد بود. به طور کلی، از آنجا که میزان محصـول پیکر رویشـی در سـال اول رویش اقتصـادی نیسـت، توصـیه می‌شود برداشت محصول از سال دوم رویش به بعد انجام شـود. پیکر رویشـی گیاهان در یک مرحله و در سـطوح کوچک با دسـت (توسـط داس) و در سـطوح وسـیع کشـت با ماشـینهای مخصـوص برداشـت می‌شـوند. ریشـه گونه ههی سـرخارگل را نیز می‌توان در سـال دوم و ترجیحا در سـال سـوم برداشـت کرد. از آنجا که رشـد و نمو برخی گونه‌ها سـریع‌تر اسـت، لذا در شـرایط اقلیمی مناسـب می‌توان ریشـه گیاهان را در سـال دوم برداشـت نمود. بنابراین، زمان مناسـب برای برداشـت ریشـه گونه‌های مختلف سـرخارگل فصـل پاییز و اواخر دوره رویشـی گیاهان (مهر و آبان) می‌باشـد. پس از برداشــت پیکر رویشــی و ریشــه گیاهان بلافاصــله باید آنها را خشــک کرد. از آنجا که ریشــه‌ها به گل ولای آلوده می‌باشــند، لذا می‌بایست پس از اینکه به قطعات مناسبی (سه تا شش قطعه) تقسیم شدند، توسط آب جاری شسته شده و بلافاصله خشک شوند. برای خرید بذر و محصولات سرخارگل می‌توانید به سایت گلانه کنید.
