کاربرد ضایعات کشاورزی چیست؟

ضایعات کشاورزی

مواد کشاورزی آن دسته از موادی هستند که با تغییر فصول بر روی زمین تولید می شوند. اساساً این مواد در طبیعت تولید می شوند و برای بقای حیوانات و انسان های مصرف کننده بسیار مهم هستند. این مواد به طور گسترده در زمین در دسترس هستند می توانند منبع خوبی از انرژی باشند یا می توانند به محصولات مفید تبدیل شوند. ضایعات تولید شده از محصولات زراعی پتانسیل خوبی برای تبدیل انرژی در بخش انرژی مرتبط دارند. ضایعات از فضولات حیوانی یا از بقایای گیاهی به نام زیست توده تولید می شود که از تولید تا دفع با اکوسیستم ارتباط متقابل دارد و دارای خواص فیزیکوشیمیایی است.

پسماندهای کشاورزی بقایای گیاهی حاصل از کشاورزی هستند. این جریان های زباله از زمین های کشاورزی و باغی سرچشمه می گیرند. ضایعات کشاورزی تمام قسمت هایی از محصولات زراعی است که برای غذای انسان یا حیوان استفاده نمی شود. بقایای گیاهی عمدتاً از ساقه، شاخه (در هرس) و برگ تشکیل شده است. چهار محصول کشاورزی رایج در سراسر جهان عبارتند از نیشکر، ذرت، غلات و برنج. وزن کل این محصولات بیش از 16500 میلیارد کیلوگرم در سال است. از آنجایی که 80 درصد این زباله ها کشاورزی است، ده ها میلیارد کیلوگرم زباله کشاورزی در سراسر جهان باقی می ماند.

سالانه حدود 700 میلیون تن زباله کشاورزی توسط اتحادیه اروپا تولید می شود . سه دسته از مواد عمدتاً از ضایعات کشاورزی استخراج می شوند: پروتئین ها، مواد حاوی سلولز و مواد فعال زیستی مانند اسانس‌ها و کاروتنوئیدها. افزایش توانایی جداسازی چنین مواد ارزشمندی به شکل خالص، ارزش اقتصادی ضایعات کشاورزی را افزایش می دهد. ضایعات تخمین زده شده از زنجیره تامین مواد غذایی بر اساس موقعیت های جغرافیایی ذکر شده در چندین مطالعه را می توان با مثال هایی که برای مقدار ضایعات سالانه بر حسب تن ارائه شده است به شرح زیر خلاصه کرد: 4000000 تفاله گوجه فرنگی در اروپا، 57000 کاه گندم در ایالات متحده آمریکا، 40000-45000 ضایعات غلات در اروپا، 700 پوست پرتقال در ایالات متحده آمریکا، 700 تفاله انگور در فرانسه، 2881500 تفاله زیتون در سراسر جهان، 3000000-4200 تفاله سیب در سراسر جهان و 70 تا 140 پوست سیب زمینی در سراسر جهان. غلات، محصولات ریشه/میوه ها/سبزیجات و دانه های روغنی ضایعات غذایی سالانه جهانی را به ترتیب با 30٪، 40-50٪ و 20٪ تشکیل می دهند .

انواع ضایعات کشاورزی

بقایای گیاهی: ساقه، برگ، پوسته و کاهی که پس از برداشت گندم، برنج، ذرت، نیشکر و غیره باقی می ماند.

کود حیوانی: مدفوع، ادرار و مواد بستر

ظروف آگروشیمیایی: آفت کش ها، علف کش ها و کودها

خوراک باقیمانده: غلات، علوفه و سایر مواد خوراک

ضایعات برداشت و فرآوری: پوست میوه، پیرایش سبزیجات، محصولات آسیب دیده یا رد شده، و محصولات جانبی از فرآوری مواد غذایی. پوست میوه ها و سبزیجات بیشترین درصد ضایعات را در اکثر سطل های زباله آشپزخانه تشکیل می دهد. علاوه بر این، در صنایع میوه و تره بار، معمول است که مقداری ضایعات در طی فرآوری (فرایندهای انتخاب، مرتب سازی، جوشاندن) تولید می شود. پردازش میوه ها و سبزیجات انواع مختلفی از ضایعات از جمله ضایعات جامد پوست/پوست را تولید می کند. بسیاری از پوست میوه ها و سبزیجات (پوست) در زباله ها دور ریخته می شوند یا به دام ها داده می شوند.

مواد بسته بندی: کیسه های پلاستیکی، جعبه های مقوایی و ظروف

ضایعات سبز: پیرایش، هرس، بقایای گیاهی، برگ ها، شاخه ها و بریده های چمن

مزایای مدیریت موثر پسماندهای کشاورزی

• کشاورزان با کاهش انتشار مواد مضر مانند آفت کش ها، علف کش ها و کود حیوانی، خطر آلودگی منابع طبیعی را کاهش داده و سلامت اکوسیستم را حفظ می کنند.
• بازیافت زباله های آلی از طریق کمپوست سازی یا هضم بی هوازی کودهای غنی از مواد مغذی تولید می کند که از کیفیت آب محافظت می کند و از تولید پایدار مواد غذایی در مقیاس حمایت می کند.
• کشاورزان می توانند با استفاده از ضایعات برای انرژی زیستی یا کمپوست، درآمد بیشتری کسب کنند و در هزینه های دفع زباله صرفه جویی کنند و در عین حال سلامت خاک و بهره وری محصول را بهبود بخشند.
• درمان مناسب زباله ها با به حداقل رساندن قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مضر و پاتوژن ها، ایمنی مواد غذایی را افزایش می دهد.
• درمان زباله به عنوان یک منبع به بخش کشاورزی پایدارتر و انعطاف پذیرتر، رشد اقتصادی بلندمدت و حفاظت از محیط زیست کمک می کند.

دلایل افزایش ضایعات محصولات کشاورزی در کشور چیست؟

بررسی‌ها از مزارع و واحد‌های کشاورزی نشان می‌دهد که سالیانه ۳۰ تا ۳۵ درصد محصولات کشاورزی تحت تاثیر عوامل مختلف از مزرعه تا سفره هدر می‌رود که این میزان ضایعات در محصولات استراتژیک گندم، جو و ذرت فاجعه محسوب می‌شود. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که فرسوده بودن  ماشین آلات، کشاورزی سنتی، بی توجهی به اجرای الگوی کشت و ناعادلانه بودن قیمت خرید تضمینی محصولات کشاورزی از علل اصلی افزایش ضایعات و هدر رفت محصولات کشاورزی به شمار می‌رود و اجرای کشت قراردادی، واقعی شدن قیمت محصولات کشاورزی و نوسازی ماشین آلات در کاهش هدررفت محصولات از مزرعه تا سفره تاثیر بسزایی دارد. ۱۰ درصد ضایعات بخش کشاورزی به فرسوده بودن ماشین آلات بر می‌گردد.

با وجود فرسوده و قدیمی بودن  ماشین آلات به ویژه کمباین برداشت گندم و ذرت، در هنگام برداشت مشاهده می شود. ضایعات در زمان برداشت محصولات سبزی و صیفی به سبب مکانیزه نبودن و نبود بازار مناسب اتفاق می‌افتد. واقعی شدن قیمت محصولات کشاورزی امری مهم در کاهش ضایعات می‌باشد. ضایعات در زمان برداشت محصولات سبزی و صیفی به سبب مکانیزه نبودن و نبود بازار مناسب اتفاق می‌افتد. همه ساله بخشی از محصولات به علت قیمت نامناسب خرید تضمینی روی دست کشاورز می‌ماند و تبدیل به ضایعات می‌شود. به عنوان مثال بخش عمده‌ای از برنج تولیدی و میوه در حوزه مصرف رستوران‌ها و منازل به هدر می‌رود. با افزایش قیمت محصولات کشاورزی و رسیدن به نرخ واقعی، میزان مصرف اصلاح می‌شود چرا که در هیچ جای دنیا امکان خرید میوه و خراب شدن نیمی از آن وجود ندارد که این امر نشان می‌دهد قیمت پایین مواد غذایی و محصولات کشاورزی در ایران نسبت به دیگر کشور‌ها، علت اصلی افزایش ضایعات و هدر رفت محصولات به شمار می‌رود.

توسعه مکانیزاسیون کشاورزی در کاهش ضایعات محصولات کشاورزی نقش اساسی دارد. بنابر آمار سالیانه ۲۸ تا ۳۰ درصد محصولات کشاورزی هدر می‌رود که نهادینه کردن کشاورزی قراردادی و تولید بر مبنای ثبت سفارش با استاندارد‌های مشخص در به صفر رساندن ضایعات تاثیر گذار است. با اجرای الگوی کشت و کشاورزی قراردادی شاهد کاهش ضایعات، پایداری تولید و ارتقای کیفیت هستیم که این امر به نفع تولیدکنندگان و مصرف کنندگان است.